Η Πλατεία Κλαυθμώνος...

Aπό το άρθρο του Μιχαήλ Ηλ. Ντασκαγιάννη, με τίτλο: "Η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων

...Ο θεσμός της μονιμότητας γεννήθηκε στην Ελλάδα υπό τη λαϊκή κατακραυγή κατά του κομματικού κράτους και του πελατειακού συστήματος που διαμορφώθηκαν αμέσως μετά την εισαγωγή του κοινοβουλευτικού συστήματος με το σύνταγμα του 1844 και της καθιέρωσης της καθολικής ψήφου για τους άντρες με τον εκλογικό νόμο της 3.3.1844, που τα πολιτικά κόμματα αναγκάσθηκαν να προσεγγίσουν το λαό, αφού χρειάζονταν τη ψήφο του απλού πολίτη για να ανέλθουν στην εξουσία.

Ο πολίτης ως αντάλλαγμα για την υποστήριξή του σε κάποιο κόμμα υπολόγιζε σε συγκεκριμένες υλικές παραχωρήσεις και συνήθως στον περιζήτητο διορισμό στο Δημόσιο. Από την άλλη πλευρά, βασική επιδίωξη του κόμματος, όταν ανέρχονταν στην εξουσία, ήταν να παραμείνει σ' αυτή, όσο το δυνατόν περισσότερο και ένα από τα κυριότερα μέσα που είχε στη διάθεσή του για την επίτευξη αυτού του σκοπού ήταν οι αθρόοι διορισμοί στο Δημόσιο κομματικών πελατών για να μπορεί να ελέγχει τον κρατικό μηχανισμό και να επηρεάζει την εκλογική διαδικασία.

Μάλιστα, οι διορισμοί αυτοί γίνονταν σε θέσεις με ταυτόχρονη απόλυση αυτών που τις κατείχαν και δεν ανήκαν φυσικά στο κυβερνών κόμμα. Έτσι, διαμορφώθηκε το λεγόμενο πελατειακό σύστημα. Το κράτος ταυτίστηκε με την επαγγελματική αποκατάσταση των οπαδών του κυβερνώντος κόμματος και η δημόσια διοίκηση από δημόσια ή κρατική μεταβλήθηκε σε κομματική.


Σε όλη την περίοδο του συντάγματος του 1864 και μέχρι την επανάσταση του Γουδί το 1909, επικράτησε πλήρως το πελατειακό σύστημα και η αχαλίνωτη βουλευτοκρατία. Τα κόμματα δεν είχαν αρχές ούτε ιδεολογία και οι κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες δημιουργούνταν, κυρίως, με μαζικές μεταπηδήσεις βουλευτών από κόμμα σε κόμμα. Η εκάστοτε κυβέρνηση για να επιβιώσει ήταν αναγκασμένη να υποκύπτει σε κάθε είδους απαιτήσεις των βουλευτών, οι οποίοι απέκτησαν μεγάλη δύναμη.

"Απέμενε η εξάσκησις πάσης πολιτικής εξουσίας εις τον εξ επαγγέλματος βουλευτήν. Η εκτελεστική εξουσία συμμορφούται κατ' ανάγκην εις τας υπ' αυτού διδομένας διαταγάς περί του διορισμού, της απολύσεως, της μεταθέσεως τούτου ή εκείνου του δημοσίου λειτουργού".

Υπήρχε εν υπό του Πρωθυπουργού τηρούμενον βιβλίον, εν ω εσημειώνοντο τα παρ' εκάστου βουλευτού λαμβανόμενα ρουσφέτια. Έκαστος εδικαιούτο επί ωρισμένου αριθμού υπαλλήλων" (Νεοκ. Καζάζης, Ο Κοινοβουλευτισμός εν Ελλάδι, Αθήναι 1910)


Έτσι, οι θέσεις στο Δημόσιο γίνονταν θήραμα της κομματικής αυθαιρεσίας και βορρά των οπαδών του κυβερνώντος κόμματος. Εφαρμόζονταν, πλήρως, το διεθνώς γνωστό ως "σύστημα των λαφύρων", σύμφωνα με το οποίο όλες οι θέσεις της δημόσιας διοίκησης αποτελούν λάφυρα του κόμματος που νικά στις εκλογές, προοριζόμενες για κίνητρο και έπαθλο των κομματικών πρωταγωνιστών και αγωνιστών.


Μνημείο ελληνικό του συστήματος αυτού αποτέλεσε η μετονομασία, μετά το 1878, της πλατείας 25ης Μαρτίου σε πλατεία "Κλαυθμώνος", όταν το περιοδικό "Εστία" την παρομοίωσε σε κήπο "Κλαυθμώνος", επειδή κατά την εποχή εκείνη, που δεν ίσχυε η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων, οι απολυόμενοι σε κάθε κυβερνητική μεταβολή συγκεντρώνονταν μπροστά στο υπουργείο Οικονομικών που βρίσκονταν εκεί, για να διαμαρτυρηθούν, ουσιαστικά όμως "για να κλάψουν τη μοίρα τους".

Οι υπάλληλοι για να επιβιώσουν επαγγελματικά αναγκάζονταν να καταφεύγουν για προστασία στο ντόπιο βουλευτή και τον τοπικό κομματάρχη. Έτσι, γίνονταν τυφλά όργανά τους για την εξυπηρέτηση των οποίων δεν δίσταζαν να παρανομούν, να αυθαιρετούν και να εκβιάζουν με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια διεφθαρμένη, ασυνείδητη και φατριαστική υπαλληλία και ο λαός να υποφέρει από την κακοδιοίκηση και την παραλυσία της κρατικής μηχανής.

Οι πολιτικοί, αν και αντιλαμβάνονταν ότι η κατάσταση αυτή αποτελούσε βασικό εμπόδιο σε κάθε προσπάθεια εκσυγχρονισμού και ανασύνταξης της χώρας και προκαλούσε την οργή και την αγανάκτηση του λαού, όμως ήταν απρόθυμοι να ψηφίσουν νόμους που θα περιόριζαν την επιρροή τους στον κρατικό μηχανισμό και τις δυνατότητες παρέμβασής τους για ρουσφετολογική εξυπηρέτηση των ψηφοφόρων τους.

Κάτω από τις συνθήκες αυτές, ο Λαός με το ψήφισμα που συντάχθηκε στο μεγαλειώδες συλλαλητήριο που οργανώθηκε στην Αθήνα, στις 14.9.1909, έναν ακριβώς μήνα μετά την επανάσταση του Γουδί, ζήτησε να κριθεί κατά προτεραιότητα νόμος "Περί προσόντων και μονιμότητος όλων ανεξαιρέτως των δημοσίων υπαλλήλων", με σκοπό όπως "οι δημόσιοι υπάλληλοι καταλλήλως εκλεγόμενοι μη απολυόμενοι δε, ουδέ μετατιθέμενοι άλλως ή ως ο νόμος διακελεύει, καταστώσιν αληθώς λειτουργοί της πολιτείας, αντί οργάνων του κόμματος ως είναι σήμερον..."